Katecheta 1/2006

  W adhortacji apostolskiej Catechesi tradendae ^[ 1 ], Jan Paweł II, dając wyraz duszpastersko-katechetycznej trosce Kościoła o dorosłych, wyznaje, że "(...) przechodząc w myśli szeregi tych, których należy objąć katechizacją, nie mogę pominąć jednej z największych trosk Ojców Synodu, troski dotkliwej i naglącej, zrodzonej z powszechnego doświadczenia. Chodzi (...) o problem wielkiej wagi, jakim jest katecheza dorosłych. Jest to najznakomitsza forma katechezy, ponieważ zwraca się do osób wykonujących największe zadania i w ogóle zdolnych do życia według Orędzia Chrześcijańskiego i to w jego pełni. Wspólnota chrześcijańska nie może prowadzić katechezy stałej z pominięciem bezpośredniego i wypróbowanego udziału dorosłych, zarówno tych, którzy w niej uczestniczą, jak i tych, którzy ją organizują" (CT 43) ^[ 2 ].
    Z kolei w rodzimej refleksji nad zasadniczymi problemami teorii i praktyki duszpasterskiej ^[ 3 ], w której partycypuje - zachowując swoją specyfikę - katecheza dorosłych ^[ 4 ], daje się zauważyć wyraźne osłabienie jej pastoralnych relacji z wychowywaniem w wierze dzieci i młodzieży. To osłabienie szczególnie uwidacznia się w zestawieniu katechezy dorosłych z integralnie pojętym duszpasterstwem katechetycznym posoborowego Kościoła. Jak powszechnie wiadomo, w duszpasterstwie tym chodzi między innymi o to, aby "(...) katecheza dzieci, młodzieży, dorosłych, katecheza ciągła nie były jak gdyby terenami oddzielonymi od siebie czy pozbawionymi łączności. Jeszcze ważniejsze jest, by nie doszło między nimi do całkowitego rozłamu, lecz wręcz przeciwnie, trzeba, aby się one między sobą uzupełniały. Dorośli bowiem mają wiele do dania młodzieży i dzieciom w dziedzinie katechezy, ale mogą też wiele od nich otrzymać dla wzrostu własnego życia chrześcijańskiego" (CT 45) ^[ 5 ].
    Wydaje się zatem, że w podejmowaniu pastoralno-katechetycznej refleksji nad złożonym i wciąż aktualnym problemem komplementarności katechezy dorosłych z katechezą młodzieży i dzieci, warto przyjrzeć się bliżej jej duszpasterskim aspektom w świetle Dyrektorium ogólnego o katechizacji. Biorąc pod uwagę fakt, "że nie wszystkie części Dyrektorium mają takie samo znaczenie" (DOK 10), w niniejszym opracowaniu zostaną przedstawione: katecheza dorosłych jako istotna forma posługi słowa w procesie ewangelizacji oraz dorośli jako podmiot wtajemniczenia i wychowania w wierze.

1. KATECHEZA DOROSŁYCH FORMĄ POSŁUGI SŁOWA W PROCESIE EWANGELIZACJI

    Katecheza dorosłych, będąc jedną z form posługi słowa Bożego, jest jednocześnie podstawowym komponentem strategii duszpasterskiej ewangelizującego Kościoła (por. DOK 60-76) ^[ 6 ]. Zakorzeniona zatem w przepowiadaniu misyjnym, a zarazem otwarta na formację liturgiczną i teologiczną, realizuje przede wszystkim takie funkcje posługi słowa, jak wtajemniczanie ^[ 7 ] i stałe wychowywanie wiary ^[ 8 ] (por. DOK 50-59).
    Katecheza dorosłych, realizująca funkcję wtajemniczającą posługi słowa jako istotnego "momentu" procesu ewangelizacji, daje podstawy wierze osobowo-wspólnotowej, pozostaje w służbie wtajemniczenia chrześcijańskiego i zawiera w sobie charakterystyczne cechy tego wtajemniczenia. Dając podstawy wierze osobowo-wspólnotowej, katechizacja dorosłych staje się "(...) koniecznym ogniwem między działaniem misyjnym, które wzywa do wiary a działaniem duszpasterskim, które nieustannie karmi wspólnotę chrześcijańską. Nie jest więc działaniem o charakterze fakultatywnym, ale działaniem podstawowym i fundamentalnym tak dla konstrukcji osobowości ucznia, jak dla wspólnoty. Bez niego działanie misyjne nie miałoby ciągłości i byłoby bezowocne (....), a działanie duszpasterskie nie miałoby korzeni oraz byłoby powierzchowne i pogmatwane" (DOK 64).
    Natomiast pozostając w służbie wtajemniczenia chrześcijańskiego, katecheza dorosłych "jest ściśle złączona z sakramentami wtajemniczenia, szczególnie z chrztem, sakramentem wiary". W tym też kontekście celem katechizacji dorosłych "jest konkretna pomoc w żywym, bezpośrednim i czynnym wyznaniu wiary". Ta konkretna pomoc wyraża się w "uporządkowanym i systematycznym wprowadzaniu w Objawienie, które sam Bóg dał o sobie w Jezusie Chrystusie, Objawienie zachowane w głębokiej pamięci Kościoła i w Piśmie Świętym i stale przekazywane przez żywą i czynną »tradycję« z pokolenia na pokolenie" (por. DOK 66).
    Katecheza dorosłych, wkomponowana w proces ewangelizacji i wtajemniczenia chrześcijańskiego, jest organicznym i systematycznym, a zarazem istotnym aktem formowania chrystocentrycznie ukierunkowanego doświadczenia żywej wiary we wspólnocie eklezjalnej (por. DOK 67). Tak więc "mając charakter organiczny i systematyczny, nie sprowadza się do czegoś czysto okolicznościowego lub okazjonalnego; będąc formacją do życia chrześcijańskiego, przekracza - chociaż je obejmuje - czyste nauczanie; mając istotne znaczenie, dąży do tego, co "wspólne" dla chrześcijanina, nie zagłębiając się w zagadnienia dyskutowane ani nie przekształcając się w poszukiwania teologiczne. Będąc (...) wtajemniczeniem, włącza się we wspólnotę, która żyje wiarą, celebruje ją i o niej świadczy. Realizując równocześnie zadania wtajemniczania, wychowania i pouczania powinna być związana z katechumenatem dorosłych niewierzących i inspirować inne formy katechezy" (por. DOK 68).
    Ewangelizacyjno-wtajemniczająca funkcja katechetycznej posługi słowa, adresowanej do dorosłych, aktualizuje się również w - komplementarnym w stosunku do niej - stałym wychowywaniu ich wiary we wspólnocie eklezjalnej ^[ 9 ]. Przy czym obydwa sposoby katechetycznego formowania dorosłych w wierze, pozostają w służbie permanentnego procesu ich osobistego nawracania się i pogłębionej integracji ze wspólnotą uczniów Chrystusa (por. DOK 69-70). W związku z tym katecheza dorosłych - jako proces stałego wychowywania wiary w ramach eklezjalnej posługi słowa - może być realizowana w różnych formach. Wśród nich preferuje się aktualnie: pogłębione studium Biblii, społecznej nauki Kościoła, umożliwiającej odczytywanie społecznych aspektów ludzkiej egzystencji w świetle Ewangelii i powołania misyjnego wspólnoty chrześcijańskiej, systematyczne pogłębianie orędzia chrześcijańskiego za pośrednictwem nauczania teologicznego, katechezę liturgiczną i okazjonalną oraz różne inicjatywy sprzyjające formacji duchowej wiernych (por. DOK 71).

2. DOROŚLI PODMIOTEM WTAJEMNICZENIA I WYCHOWANIA W WIERZE

    Katecheza dorosłych będąc jednym z istotnych sposobów realizacji eklezjalnej posługi słowa, zawiera w sobie zarówno charakterystyczne cechy wtajemniczenia chrześcijańskiego, jak i różnorodność form stałego wychowywania w wierze. Jej partycypacja w pastoralno-katechetycznie ukierunkowanym procesie ewangelizacji wymaga od niej nieustannego otwierania się na zbawczy dialog, "jaki Bóg prowadzi w miłości z każdą osobą, która staje się jego inspiracją i normą" (DOK 144) oraz dostosowywania się do swoich adresatów (por. DOK 171-176) ^[ 10 ].
    Dostosowywanie katechetycznej posługi słowa do szerokiego spektrum doświadczeń, uwarunkowań i potrzeb ludzi dorosłych powinno uwzględniać: wierzących, którzy pragną pogłębienia swojej wiary; ochrzczonych, którzy nie byli odpowiednio katechizowani lub nie doprowadzili do końca procesu wtajemniczenia chrześcijańskiego bądź odeszli od wiary; nie ochrzczonych, którzy wymagają intensywnej katechezy ewangelizacyjno-wtajemniczającej w katechumenacie; ochrzczonych, którzy pochodzą z wyznań chrześcijańskich, nie będących w pełnej komunii z Kościołem katolickim (por. DOK 172) ^[ 11 ].
    Społeczno-eklezjalne ujmowanie sytuacji wiary współczesnych chrześcijan pozwala na wyodrębnienie wyżej wspomnianych czterech kategorii dorosłych, którzy potrzebują odpowiednio prowadzonej katechezy. Niemniej jednak integralnie pojęta katecheza dorosłych odnosi się również do personalno-egzystencjalnego rozwoju wiary, daru wiary danej im przez Boga; jest ona skierowana do osób, które są wezwane do podjęcia różnego rodzaju odpowiedzialności społecznej oraz zwraca się do tych, którzy są wystawieni na zmiany i niekiedy dość głębokie kryzysy. Z tego powodu wiara człowieka dorosłego powinna być stale oświecana, rozwijana i chroniona, by mogła nabyć tę mądrość chrześcijańską, która nadaje jedność, sens i nadzieję wielorakim doświadczeniom życia osobistego, społecznego i duchowego. "Katecheza dorosłych wymaga [zatem] dokładnego określenia typowych cech chrześcijanina dorosłego w wierze, wyrażania ich w tematach i treściach, określenia pewnych stałych elementów wykładu, ustalenia najskuteczniejszych wskazań metodologicznych, wybrania form i wzorów. Na szczególną uwagę zasługuje tu postać i tożsamość katechety dorosłych i jego formacja, a także tych, którzy są odpowiedzialni za katechezę dorosłych we wspólnocie" (DOK 173).
    Katecheci dorosłych, uwrażliwiani poprzez właściwie prowadzoną formację ^[ 12 ] na wielorakie potrzeby adresatów, odpowiedzialnie współpracujący ze wszystkimi podmiotami wspólnoty eklezjalnej, w dużej mierze decydują o autentyczności i skuteczności proponowanej im katechezy. Stąd też kierując się w swojej posłudze zasadą pomocniczości ^[ 13 ], szanują godność ludzką i chrześcijańską każdej osoby katechizowanej, nie mogą zapominać przede wszystkim o podstawowych kryteriach, które warunkują eklezjalną tożsamość oraz duszpasterską skuteczność ich działalności. Do tych kryteriów należą: "zainteresowanie się adresatami w ich sytuacji dorosłych, jako mężczyzn i kobiet, co oznacza zwrócenie uwagi na ich problemy i doświadczenia, na bogactwo duchowe i kulturowe, z pełnym poszanowaniem istniejących różnic; zauważenie stanu świeckiego dorosłych, którym chrzest udziela zdolności do "szukania Królestwa Bożego przy zajmowaniu się sprawami świeckimi i kierowaniu nimi po myśli Bożej", a zarazem powołuje ich do świętości; dostrzeganie wagi włączenia wspólnoty, aby była miejscem przyjęcia i wsparcia dla dorosłych; zainteresowanie organicznym programem duszpasterskim dla dorosłych, w którym katecheza łączy się z formacją liturgiczną i praktyką miłości" (DOK 174).
    Katecheza dorosłych, pozostająca w ścisłej korelacji z wychowaniem liturgicznym i praktykowaniem chrześcijańskiej miłości, ma być niezastąpionym komponentem adresowanego do nich programu duszpastersko-wychowawczego ^[ 14 ]. W ramach tego właśnie programu, wspólnota eklezjalna proponuje osobom dorosłym "wiarę chrześcijańską w jej integralności, autentyczności i systematyczności" w formie "kursów katechezy systematycznej, organicznej i stałej", które powinny być dopełniane - w zależności od istniejących sytuacji i okoliczności - "szczególnymi formami" tej katechezy (por. DOK 175-176).
    Do szczególnych form katechezy dorosłych, które należy uwzględnić w ramach programu pastoralno-katechetycznego opracowywanego przez wspólnoty eklezjalne, w tym przede wszystkim przez diecezje i parafie, trzeba zaliczyć: opartą na strukturze Obrzędów chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych, katechezę wtajemniczenia chrześcijańskiego lub katechumenatu dorosłych; nawiązującą do tradycyjnych form wspólnotowego przeżywania roku liturgicznego (misje, rekolekcje, homilie, kazania niedzielne i świąteczne) oraz odnoszącą się do znaczących wydarzeń w życiu osobistym i rodzinnym (przyjmowanie sakramentów, religijne wychowywanie dzieci, choroba, śmierć), katechezę egzystencjalno- liturgiczną, która pomaga wiernym w poszukiwaniu sensu życia i realizacji powołania do świętości we wspólnocie Ludu Bożego; uwzględniającą doświadczenia ludzi związane z ich zaangażowaniem społeczno-zawodowym (praca, bezrobocie, służba wojskowa, emigracja, czas wolny, wypoczynek) i aktualnymi wydarzeniami dotyczącymi obecności Kościoła w życiu społecznym (prawa człowieka w rodzinie, w społecznościach lokalnych, w państwie, w Unii Europejskiej), katechezę społeczno-polityczną, która w świetle społecznego nauczania Kościoła wesprze wiernych w chrześcijańskiej interpretacji zróżnicowanych sytuacji społeczno-politycznych i umotywuje ich wiarę do twórczego zaangażowania w tej dziedzinie; ukierunkowaną na osoby odpowiedzialne za formację we wspólnocie (animatorzy grup i ruchów, katecheci i nauczyciele religii, liderzy stowarzyszeń i organizacji służących apostolstwu świeckich, duszpasterze), katechezę doskonaląco-formacyjną, która traktując ich przede wszystkim jako "bezpośrednich mediatorów (...) między osobami i misterium Boga oraz między osobami we wspólnocie"(por. DOK 156), pomoże im w osobowo-wspólnotowym pogłębianiu i rozwijaniu wiary wyznawanej w Credo, celebrowanej w liturgii, przeżywanej w zgodzie z chrześcijańskimi zasadami moralnymi, medytowanej na modlitwie, dzielonej we wspólnotach i głoszonej w misji (por. DOK 176) ^[ 15 ].
    Przedstawione powyżej w świetle Dyrektorium ogólnego o katechizacji zagadnienia, dotyczące katechezy dorosłych jako formy posługi słowa w procesie ewangelizacji oraz jej adresatów jako aktywnego podmiotu wtajemniczenia i stałego wychowania w wierze, posiadają zróżnicowane znaczenie dla rodzimej refleksji i praktyki pastoralno-katechetycznej w zakresie, który został określony w tytule niniejszego opracowania. W związku z tym trzeba pamiętać, że problematyka wchodząca w skład pierwszej kwestii, wiąże się ściśle z naturą katechezy, która partycypuje w przekazywaniu Objawienia Bożego i ma fundamentalną "wartość dla wszystkich", jeśli chodzi o formę eklezjalnej posługi słowa we współczesnym świecie. Natomiast problemy opisane w drugiej, "powinny być przyjęte raczej jako wskazania i kierunki przewodnie" w poszukiwaniu optymalnych rozwiązań, służących integralnemu wzmacnianiu duszpasterskich aspektów katechezy dorosłych w naszym kraju, zwłaszcza jej specyficznej, a zarazem komplementarnej funkcji w stosunku do wychowania w wierze młodzieży i dzieci (por. DOK 10).


 ¹  Adchortacja apostolska Ojca świętego Jana Pawła II do biskupów, kapłanów i wiernych całego Kościoła katolickiego o katechizacji w naszych czasach, Catechesi tradendae, Kielce 1996; skrót: CT.
 ²  Na wspólnotowy charakter katechezy dorosłych zwracają również uwagę, między innymi: Międzynarodowa Rada do Spraw Katechezy, Katecheza dorosłych we wspólnocie chrześcijańskiej. Niektóre linie i ukierunkowania, Kraków, Wyd. WAM, 2001 (skrót: KDW); Kongregacja ds. Duchowieństwa, Dyrektorium ogólne o katechizacji, Pallotinum 1998 (skrót: DOK); Konferencja Episkopatu Polski, Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków, Wyd. WAM, 2001 (skrót: DKP). Por. KDW 17, 81-84; DOK 220-221, 253-264; DKP 97-104, 119-122, 139-143.
 ³  Por. R. Zielasko, Dorosłych duszpasterstwo, w: Encyklopedia katolicka, R. Łukaszyk [i in.], Lublin 1985, T. 4, s. 135-138; H. Wrońska, Katechizacja, w: Teologia pastoralna, R. Kamiński (red.), Lublin 2002, T. 2, s. 179-199; M. Zając, Praktyka katechizacji, w: Teologia pastoralna, R. Kamiński (red.), Lublin 2002, T. 2, s. 199-221; P. Tomasik, Miejsce katechezy dorosłych w duszpasterstwie polskim, w: Katecheza dorosłych we wspólnocie Kościoła, K. Misiaszek (red.), Warszawa 2002, s. 199-229.
 ⁴  Por. R. Niparko, Katecheza, w: Encyklopedia katolicka, R. Łukaszyk [i in.], Lublin 1985, T. 4, s. 128-133; R. Sarek, Katecheza dorosłych w posłudze pastoralnej Ks. Bpa Wilhelma Pluty. Studium pastoralno-katechetyczne, Lublin 1997 [BKUL], s. 17-63; K. Misiaszek, Katecheza dorosłych, w: Katechetyka szczegółowa, J. Stala (red.), Tarnów 2003, s. 219-254; R. Niparko, Katecheza dorosłych, w: Wokół katechezy posoborowej, R. Chałupniak [i in.], Opole 2004, s. 157-161.
 ⁵  Katechetyczno-pastoralna komplementarność permanentnego procesu wychowywania w wierze: dorosłych, młodzieży i dzieci znajduje swój wyraz, m.in. w posoborowym określeniu katechezy, zamieszczonym w CT 18 i potwierdzonym przez Katechizm Kościoła Katolickiego w nr 5-7 (skrót KKK). To samo określenie odnajdujemy także w DKP 18-19. W dokumencie tym napisano, iż "(...) duszpasterstwo katechetyczne Kościoła powinno mieć charakter ciągły w tym sensie, że katechezy dzieci, młodzieży i dorosłych nie mogą być terenami oddzielonymi od siebie czy pozbawionymi wzajemnej łączności. Trzeba, aby one między sobą się wspierały i uzupełniały" (DKP 97). Postulat Dyrektorium krajowego wydaje się odpowiadać na wskazania Dyrektorium ogólnego o katechizacji; oba dokumenty odnoszą się do uzasadnienia komplementarnego pluralizmu katechezy dostosowanej do wieku adresatów (por. DOK 171).
 ⁶  Por. E. Alberich, Katecheza dzisiaj. Podręcznik katechetyki fundamentalnej, Warszawa, Wyd. Salezjańskie, 2003, s. 39-60; D. Bourgeios, Duszpasterstwo Kościoła, tłum. M. Tryc-Ostrowska, opr. L. Balter, Poznań, Pallotinum 2001, s. 171-329.
 ⁷  Wtajemniczenie, jako jedna z pierwszorzędnych funkcji posługi słowa Bożego, jest realizowane w Kościele przede wszystkim "za pośrednictwem katechezy, w ścisłym związku z sakramentami, tak w przypadku, gdy mają być przyjęte, jak i w przypadku, gdy już zostały przyjęte. Ważnymi jego formami są: katecheza dorosłych nie ochrzczonych w katechumenacie; katecheza ochrzczonych, którzy pragną powrócić do wiary lub tych, którzy chcą uzupełnić swoje wtajemniczenie; katecheza dzieci i najmłodszych, która ma charakter wprowadzający. Także chrześcijańskie wychowanie w rodzinie i nauczanie religii w szkole pełnią funkcję wtajemniczenia" (por. DOK 51).
 ⁸  Stałe wychowanie wiary, jako jedna z pierwszorzędnych funkcji posługi słowa Bożego, przybiera różnorakie formy w Kościele i jest adresowane "do chrześcijan wprowadzonych w podstawowe elementy, które powinny ożywiać i prowadzić do dojrzałości ich wiarę w ciągu całego życia" (por. DOK 51). Ponadto "stałe wychowanie wiary" bywa także nazywane "katechezą stałą". Według wyjaśnienia zawartego w przypisie nr 64, uprawomocnione jest zamienne używanie obydwóch określeń, "pod warunkiem, że nie relatywizuje się pierwszorzędnego, fundamentalnego i specyficznego charakteru katechezy jako podstawowego wtajemniczenia. Wyrażenie »stałe wychowanie wiary« rozpowszechniło się w praktyce katechetycznej od Soboru Watykańskiego II, by wskazać tylko drugi stopień katechezy, zastępczy w stosunku do katechezy wtajemniczającej, a nie całości działalności katechetycznej" (por. DOK 51). Konkretne zastosowanie tego rozróżnienia, w odniesieniu do formacji kapłanów, można znaleźć np. w V i VI rozdziale adhortacji apostolskiej Jana Pawła II Pastores dabo vobis. Wydaje się zatem, iż DOK sugeruje, aby w świetle modelu określonego w tym właśnie dokumencie papieskim, tworzyć katechetyczne programy formacji podstawowej i stałej, adresowane do różnych grup wiernych, realizujących powołanie chrześcijańskie w Kościele i świecie.
 ⁹  Według D. Bourgeiosa, pastoralno-katechetyczny charakter wspólnoty chrześcijańskiej urzeczywistnia się w tym, że jest ona zarazem wielowymiarową wspólnotą eklezjalną, czyli ludem wierzących; ludem pogrążonym w modlitwie; ludem sprawującym sakramenty; świadkiem miłosierdzia i Bożego przebaczenia wśród zła, grzechu, cierpienia i śmierci; ludem otrzymującym życie Boże w życiu ludzi (duszpasterstwo rodzin); ludem posłanym w świat, by głosić cuda Bożego zbawienia; ludem, który żyje w jedności komunii i w nowości synowskiej wolności. Por. D. Bourgeios, Duszpasterstwo Kościoła, dz. cyt., s. 487-767.
 ¹⁰  Por. KDW 1018. Międzynarodowa Rada ds. Katechezy - charakteryzując dorosłych, do których kierowana jest katecheza - uwzględnia ich sytuację w świecie i Kościele. Spotkanie z dorosłymi żyjącymi w konkretnych uwarunkowaniach społeczno-eklezjalnych, stawia przed proponowaną im katechezą cały szereg problemów egzystencjalno-społecznych o charakterze ekonomicznym, kulturowym i kościelno-wspólnotowym. Katecheza podejmując te problemy, nie może zapominać o tym, "że stać się dorosłym i żyć jak dorosły jest powołaniem człowieka, o którym mówi już na pierwszych stronach Pismo Święte (zob. Rdz 1, 27-28; 2, 15). Powołanie to znajduje swój idealny wzór w Jezusie z Nazaretu, który "rozpoczynając swoją działalność miał lat około trzydziestu" (Łk 3, 23). Dojrzewać i przybliżać się do Niego, człowieka doskonałego (zob. Ef 4,15), staje się zatem łaską i zadaniem każdej katechezy" (KDW 10). Cytowany za CT 44 dokument wyodrębnia cztery kategorie dorosłych, którzy potrzebują katechezy. Są to dorośli: z regionów chrześcijańskich, którzy nie mogli pogłębić treści ewangelicznego orędzia; uczestniczący w katechezie od dzieciństwa, którzy jednak oddalili się od wiary; ci, którzy uważają, że katecheza jest prowadzona nieprawidłowo albo też nie przyczynia się skutecznie do przyjęcia proponowanego orędzia zbawienia; ochrzczeni, którzy nie byli katechizowani i pozostali w pewien sposób na poziomie katechumenów (por. KDW 18).
 ¹¹  Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce - nie wiadomo dlaczego - zawęża oddziaływanie katechetyczne wobec dorosłych w ramach adresowanej do nich posługi słowa tylko do "wierzących, którzy spójnie przeżywają swój wybór wiary i szczerze pragną jej pogłębienia" oraz tych, "którzy zostali ochrzczeni, lecz odeszli od wiary" (por. DKP 99). Tymczasem zarówno w świetle DOK 172, jak i integralnie pojętych podstawowych zadań katechezy (por. DOK 85-87), pastoralno-katechetyczna troska o dorosłych, mając na uwadze również nie ochrzczonych i ochrzczonych pozakatolickich wyznań chrześcijańskich, urzeczywistnia się także w wychowywaniu do życia wspólnotowego i we wprowadzaniu do misji poprzez eklezjalne świadectwo wiary i miłości, z którego wypływa zaangażowanie w życie społeczno-kulturowe oraz w dialog ekumeniczny i międzyreligijny (por. DOK 86). Ponadto wydaje się, że nawet pobieżna obserwacja sytuacji wiary dorosłych adresatów duszpasterstwa katechetycznego w naszym kraju, niczym nie usprawiedliwia ograniczania proponowanej im katechezy tylko do dwóch grup: wierzących potrzebujących pogłębienia wiary i tych, którzy od niej odeszli. Czyżby w Polsce nie wzrastała liczba dorosłych nie ochrzczonych i nie było wiernych innych wyznań chrześcijańskich oraz niechrześcijańskich?
 ¹²  Wydaje się, iż we właściwie pojętej formacji katechetów do skutecznej realizacji posługi katechetycznej wśród dorosłych należy, wychodząc od odpowiednio zarysowanego celu i natury formacji (por. DOK 235-236), uwzględniać podstawowe jej kryteria i wymiary (por. DOK 238-245) i skoncentrować się przede wszystkim na jej realizacji w ramach wspólnot chrześcijańskich (por. DOK 246-252).
 ¹³  Zdaniem W. Piwowarskiego, "(...) zasada pomocniczości określa uprawnienia od dołu i obowiązki od góry. Według niej bowiem należy nieść pomoc: społeczność większa społeczności mniejszej, społeczność osobie ludzkiej, ostatecznie zaś wszystkie społeczności osobie ludzkiej. Trzeba jednak podkreślić, że pomoc rozumie się tutaj nie w znaczeniu potocznym. Chcąc to wyjaśnić, trzeba rozróżnić dwa aspekty pomocy, tj. negatywną i pozytywną. W aspekcie negatywnym pomoc oznacza nie udzielać pomocy, znaczy to szanować autonomię, inicjatywę tak jednostek ludzkich, jak i różnego rodzaju społeczności, zwłaszcza większych w stosunku do mniejszych. W aspekcie pozytywnym zaś: udzielać pomocy w miarę skutecznej i jednorazowej po to, by jednostki ludzkie i różne społeczności w sytuacji niemożności mogły na nowo samodzielnie działać. W społecznym nauczaniu Kościoła nazywa się to pomocą dla samopomocy". Por. tenże, ABC katolickiej nauki społecznej, Cz. 1: Wprowadzenie, podstawy, kierunki, Pelplin 1993, s. 66-67.
 ¹⁴  Praktyczną pomocą w tworzeniu tego rodzaju programów mogą służyć sugestie zawarte w DOK i odnoszące się do: konkretnego i spójnego diecezjalnego programu katechetycznego (por. DOK 274-275), katechezy w duszpasterstwie wychowania (por. DOK 278) oraz zadań własnych posługi katechetycznej (por. DOK 279-284).
 ¹⁵  Por. DOK 84-87; DKP 23-30, 100. Uszczegółowienie zadań katechezy na użytek tworzonych aktualnie programów duszpastersko-katechetycznych dla dorosłych, których realizacja w dużej mierze uzależniona jest od formacji doskonalącej posługujących wśród nich katechetów, można znaleźć między innymi w DOK 175. Dokument wskazując na zadanie ogólne katechezy dorosłych, jakim jest odpowiedź chrześcijańskiej wiary na najpilniejsze potrzeby naszych czasów, stwierdza, że katecheza ta, korzystając z Katechizmu Kościoła Katolickiego i katechizmów dla dorosłych w poszczególnych Kościołach, w sposób szczególny ma za zadanie: "Popierać formację i dojrzewanie życia w Duchu Chrystusa zmartwychwstałego (...); wychowywać do właściwej oceny zmian społeczno-kulturalnych naszego społeczeństwa w świetle wiary (...); wyjaśniać dzisiejsze problemy religijne i moralne (...); wyjaśniać relacje, jakie zachodzą miedzy działaniem doczesnym i działaniem eklezjalnym (...); rozwijać racjonalne podstawy wiary (...); formować do przyjęcia odpowiedzialności w misji Kościoła i do umiejętności dawania świadectwa chrześcijańskiego w społeczeństwie".


Ks. Tadeusz Nosek - dr teologii, adiunkt przy Katedrze Katechetyki PAT w Krakowie; konsultant i recenzent programów nauczania religii Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski; ekspert MENiS do spraw awansu zawodowego nauczycieli; współredaktor i współautor podręczników do nauki religii w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.