Katecheta 2/2015

   
www.ksiegarnia-mm.pl
 
Rozprawa s. Anny Emmanueli Klich została wydana w Wydawnictwie Naukowym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II jako kolejny tom serii Międzyzakonnego Wyższego Instytutu Katechetycznego w Krakowie pod wspólnym tytułem „Duc in Altum”. To ewangeliczne wyzwanie „wypłyń na głębię” (Łk 5,4) trafnie oddaje ambitne plany Redakcji i Autorów całej serii wydawniczej, w której wytycza się nowe kierunki badań w zakresie teorii i praktyki katechetycznej. Siostra Anna Emmanuela Klich w swojej dysertacji wykazuje, że Wielki Papież przełomu tysiącleci wypracował własny sposób wykorzystania chrystocentrycznej hermeneutyki biblijnej w praktyce chrześcijańskiej formacji, która znalazła swoje zastosowanie w katechezie. Papież oparł ją na trzech teologicznych filarach: inkarnacyjnej wizji Biblii, uznaniu Chrystusa za centrum historii zbawienia oraz na hermeneutyce biblijnej ukierunkowanej kerygmatycznie (s. 6). W pierwszym założeniu papież uznaje, że natura Pisma Świętego wymaga, by pochylać się nad nią, angażując umysł i serce, przygotowane do solidnego studium i pogłębionej lektury duchowej. Drugie założenie papieskiej hermeneutyki wskazuje na Chrystusa jako na centrum historii zbawienia opartej na trzech etapach: „od pierwszego Adama” poprzez objawienie drugiego Adama – Jezusa Chrystusa – do ostatecznego wypełnienia dziejów świata w Bogu. Trzecim założeniem hermeneutyki biblijnej Jana Pawła II jest jej kerygmatyczne ukierunkowanie. Celem tej pracy jest zbadanie, w jaki sposób Jan Paweł II zastosował chrystocentryczną hermeneutykę biblijną w swoich katechezach o psalmach i kantykach liturgii godzin (zob. 130 katechez biblijnych, które papież wygłosił podczas środowych audiencji generalnych od 28 marca 2001 do 12 stycznia 2005 roku).
Publikacja składa się ze wstępu, czterech rozdziałów, zakończenia, aneksów i obszernej bibliografii. W pierwszym rozdziale ukazane zostały zasady hermeneutyki biblijnej stosowanej przez Jana Pawła II. Celem tego teoretycznego rozdziału jest wykazanie w papieskiej katechezie obecności analizy literackiej tekstu biblijnego, krytyki historycznej oraz jedności Starego i Nowego Testamentu, czyli podstawowych kryteriów interpretacji Pisma Świętego, wskazanych przez soborową konstytucję Dei verbum (KO 12; por. KKK 109-114). Rozdział drugi zwraca uwagę na główne tematy chrystocentryczne psalmów i kantyków w katechezach Jana Pawła II, tj. na chrystocentryzm historii zbawienia, na Chrystusa – Pełnię objawienia Boga oraz na antropologię chrystocentryczna. W trzecim rozdziale wskazano na chrystocentryzm aktualizacji w katechezach biblijnych Jana Pawła II. Autorka rozwija w tym rozdziale trzy kwestie hermeneutyczne: uwzględnienie pozabiblijnych źródeł w procesie aktualizacji psalmów i kantyków, wykorzystanie treści antropologicznych oraz znaczenie języka w aktualizacji. W czwartym rozdziale Autorka stara się wykazać oryginalność katechez biblijnych Jana Pawła II, wskazując na rolę słowa Bożego w życiu chrześcijańskim oraz na strukturę papieskiej katechezy biblijnej. Benedyktyńskiej pracy domagały się trzy aneksy, w których przedstawiono: wykaz gatunków literackich psalmów i kantyków w katechezach (s. 323-326), wykaz tekstów paralelnych ST, NT i modlitw chrześcijańskich (s. 327-336) oraz wykaz autorów i dzieł zastosowanych w omawianych katechezach papieskich (s. 337-341). W konkluzji s. Anna formułuje osiem zwięzłych wniosków, z których wynika, że Jan Paweł II w swoich katechezach biblijnych korzysta z osiągnięć hermeneutyki biblijnej, celem zaś interpretacji psalmów i kantyków jest odkrycie sensu duchowego, tzn. odnalezienie „klucza” w Osobie Jezusa Chrystusa.
Papież odczytuje psalmy i kantyki w żywej Tradycji Kościoła poprzez zastosowanie interpretacji kanonicznej i egzegezy patrystycznej, uwzględniając podstawowe kryteria biblijne. Ważnym aspektem hermeneutyki biblijnej Jana Pawła II jest aktualizacja chrystocentryczna, zwłaszcza idea Christus totus, ukazująca ścisłą jedność pomiędzy Chrystusem Głową i Ciałem („Chrystus cały to Głowa i Ciało, czyli Kościół”). Papież odkrywa właściwą pedagogię Bożą, źródło i wzór pedagogii wiary (por. DOK 137-247), natomiast wykorzystuje treści antropologiczne poprzez opisywanie ponadczasowych sytuacji egzystencjalnych, a także tych przeżywanych przez psalmistę, ukazywanie moralnych aspektów życia wierzących oraz roztaczanie eschatologicznej perspektywy życia człowieka. Jan Paweł II w swych katechezach prowadzi do odkrycia istoty modlitwy, która jest dialogiem zainicjowanym przez Boga. Struktura papieskiej katechezy biblijnej opiera się na starożytnej metodzie lectio divina i płynnie przechodzi cztery etapy: czytanie słowa Bożego (lectio); medytację (meditatio); modlitwę uwielbienia, dziękczynienia i błagania (oratio) oraz kontemplację Boga (contemplatio).
Biblijny wymiar katechezy i biblijna formacja chrześcijan, a także potrzeba medytacyjnej lektury Pisma Świętego jako przygotowania do posługi słowa regularnie powracają w najnowszych oficjalnych dokumentach Kościoła (np. Novo millennio ineunte, nry 29, 39 i n.; Verbum Domini, nry 74 i n., 86 i n.; Evangelii gaudium, nry 145-175). „Warto też przypomnieć, że lectio divina w swej dynamice nie kończy się, dopóki nie doprowadzi do działania (actio), sprawiającego, że życie wierzącego staje się darem dla innych w miłości” (VD 87). Słuchanie i odkrywanie słowa Bożego w liturgii i katechezie będzie rzeczywiście stawało się żywym spotkaniem, gdy pomoże „odnaleźć w biblijnym tekście żywe słowo, które stawia pytania, wskazuje kierunek, kształtuje życie” (NMI 39). Tak uczył św. Jan Paweł II, a w ślad za nim jego następcy Benedykt XVI i Franciszek, zalecając tę drogę w swych katechezach środowych. Siostra Klich wykazała to na przykładzie katechez Jan Pawła II, ale podobnie warto by zająć się tym tematem na przykładzie jego następców.
Praca ma przejrzystą i czytelną strukturę; jest zredagowana z wielką starannością naukową i wykazuje edytorską dbałość o estetykę.
 
Ks. Jan Kochel – doktor habilitowany katechetyki, profesor nadzwyczajny na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego, redaktor strony internetowej Szkoły Słowa Bożego (www.ssb.org.pl)